بررسی تاریخی مخالفان امیرالمومنین (ع) از دیدگاه نهج البلاغه

در رویکرد به مناسبات میان اشخاص در تاریخ اسلام چنین دریافت می شود که جنبه ای از آن، مخالفت ورزی با امیرالمومنین (ع) در ابتدای حکومت نوپای آن حضرت بوده است.و این مخالفت با حکومت وی که ریشه در گذشته دارد، در زمان حکومت امام به گونه های مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی بروز یافت. در زمان پیامبر اسلام (ص) بر خلوت گزیدن پیامبر گرامی اسلام (ص) و نیز برگشوده ماندن در خانه ای علی بر مسجد پیامبر (ص) رشک ورزی در قالب اعتراض بر رسول گرامی اسلام نمایان شد. پس از رحلت غم بار پیامبر گرامی اسلام عده در ثقیفه تجمع کردند و به مخالفت با امام (ع) برخاسته و جایگاهی را که برازنده او بود، تصرف کردند. و امام 25 سال خانه نشین شد. پس از گذشت سالها، هنگامی که جامعه ای مسلمین از الگوی جامعی که رسول گرامی اسلام (ص) برای آنان بنا نهاده بود، فاصله گرفته بود، با این همه، مردم به امام (ع) رو آوردند و برای سپردن رهبری، به ایشان پای فشاری کردند. اما این برهه ای از زمان پایان مخالت ها با امام (ع) نبود، بلکه مخالفت ها با او ابعاد گسترده تر و شدت بیشتری یافت حسدورزان و دنیاطلبان که تاب تحمل عدالت نداشتند، کور دلان و متحجران که درک پیروی از سیاست های حکیمانه امام (ع) برای شان دشوار بود، به مخالفت با امام (ع) برخاستند و مشکلات و موانع فراوانی در برابر او به وجود آوردند. که آشکارترین شکل آن جنگهای بود که به بهانه های واهی علیه دستگاه خلافت آن حضرت به وجود آوردند. مخالفان امام (ع) در این جنگها علیه آن حضرت و حکومتش از شیوه های گوناگون چون شایعه پراکنی و توطئه چینی و...استفاده کردند. اما برخورد امام (ع) با مخالفان واکنش طبیعی در برابر رفتار نامناسب آنان نبود بلکه عملکرد وی در برابر مخالفان همیشه تابع مصالح اسلام و حفظ اصول آن بود و همواره مصالح شخصی خود را فدای مصالح اسلامی می کرد. امام (ع) در برابر اهانت و رفتارهای آنان تا آنجا که اصول اسلام مورد تهدید قرار نمی گرفت شکیبایی می ورزید و جز به هنگام رویارویی براندازانه برخورد جدی نمی کرد که آن هم بعد از اتمام حجت بود.